|
.i mi puzi fanfa la'e la'o sy LA EDAD DE ORO sy cu'u la'o sy José Martí sy fu lu le solji nilnalci'o cu'u la .xoses.martis. to ji'a la .omologos. toi le vi cukta cu se pagbu ro lo vo prina pe le masti rapypri po'u la'o sy LA EDAD DE ORO sy poi la .xoses.martis. pu ciska tecu'u lo verba pe la .amerikas. i le rapypri pu se prina vi la .niuiork. ca la zelma'i .e la bivma'i .e la sozma'i .e la pavnonma'i vu'o pe la 1889moi .i lo pixra cu fukpi lo pamoi ri pe le rapypri ni'o ni'o ni'o pamoi prina ni'o ni'o tecu'u lo verba noi tcidu la solji nilsalci'o ni'o lo nanla goi ko'a cu te cusku le vi rapypri .iji'a lo nixli goi ko'e co'e li'a .i secau lo nixli lo remna cu na jmive .isi'a le terdi na jmive secau lo carmi .i le nanla cu bilga lonu gunka .e lonu cazdu .e lonu tadni .e loza'i tsali .e loza'i melbi .i lo nanla cu ka'e binxo melbi ki'unai loza'i ri tolmle .i lo vrude je mencre je jinsa nanla cu roroi melbi .iku'i lo nanla cu noroi melbi zmadu lonu dunda vi le ko'a cmalu je nanmu xance lo xrula le ko'a fetsi pendo kei .a lonu cazdu kansa le ko'a menli gi'e jgari le ri birka tezu'e lonu noda te mabla ri kei kei vau .i le nanla cu banro ca la'edi'u gi'e simsa lo brabrapre .i jbena fa lo nanla tezu'e loza'i xednau gi'e fa lo nixle tezu'e loza'i mamta .i le vi rapypri cu prina tezu'e lonu casnu ca lo masti fa lo pendo fa lo xednau ja mamta pe le bavlamdei kei tezu'e lonu te lisri lo nixli lo melbi lisri noi ka'e se pilno lonu cusku fi lo prenu noi klama le zdani kei .a lonu kelci lo preselkei kei kei tezu'e lonu tavla lo nanla lo se djuno nitcu fi loza'i jetnu nanmu .i ro lo se djuno djica cu ba se cusku ta'i lonu xamgu jimpe .e lo filsmu valsi .i mi fi do ba cusku lo terdi ciste mo .e ro lo te zukte befi lo remna ni'o la solji nilnalci'o cu se prinu tezu'e loza'i lo verba pe la .amerikas. cu djuno lo pu jmive mo vi la .amerikas. e ji'a lo drata tumla ku .e lo tadji mo pe so'a mudri ja jinme dacti ku .e lo gapci minci .e lo dandu cripu .e le dikca carmi kei tezu'e loza'i lo verba goi ko'i cu viska lo skari rokci gi'e djuno lodu'u le rokci cu skari mu'i ma kei .e le smuni pe lo skari kei tezu'e loza'i lo verba cu djuno lo misno cukta noi lisri lo nunjamna .e lo lijda pe lo tcepru natmi .i mi ba cusku ro lo se zukte vi lo gunka kumfa noi se zvati lo traji cizra vu'o pe lo makfa lisri ku noi jetnu makfa gi'e zmadu melbi .i mi ba cusku lo se djuno be fi le tsani ku .e loni condi pe le xamsi .a le tedri .i mi ba cusku lo lisri pe lonu cmila .e lo verba lisri tezu'e ca loza'i do pu mutce tadni gi'e surla djica .i mi'o gunka lo verba mu'i ledu'u lo verba cu du lo prami djuno .e lo terdi se prami .i mi djica loza'i mi se prami do gi'e ckini le do cnise'i ni'o ca lonu lo verba cu djica lonu djuno da noi na cmima la solji nilnalci'o kei kei ku e'u ciska tecu'u mi .ije mi ba spuda .i na se vajni ledu'u le xatra cu se cmima lo gerna nunsrera .i lo vajni cu du leza'i le verba cu djica loza'i djuno .ije ganai le xatra cu drani se ciska gi mi ba ckupra vi le mi mrilu gi'e se cmima gasnu le presni mu'i lonu lo tcidu cu djuno ledu'u le verba cu vrude .i lo verba cu zmadu lo se simsa .i ganai ko'i se minde fi lonu ciska lo ko'i se djuno gi lo mutce xamgu cu se ciska .isemu'ibo la solji nilnalci'o ba se cmima lo nunjivna .ije le verba noi mrilu le xamgu traji se gunka noi te djuno le du'u jetnu se ciska ku'o ku'o vu'o goi ko'o ba te dunda lo xamgu veljivna po'u lo cukta .e pano prina poi se cmima le ko'o se gunka goi ko'u .i ko'u ba ckini le ko'o nilnalci'o tezu'e loza'i ko'o ka'e xamgu ciska mu'i le du'u ganai xamgu ciska da gi mutce djuno fi da .i mi'o djica loza'i lo verba pe la .amerikas. cu du nanmu poi cusku lo se pensi gi'e xamgu cusku ni'o lo nixli cu bilga loza'i djuno lo dunli be lo nanla se djuno kei mu'i lonu ka'e tavla fi'o simsa lo pendo kei .i badri loza'i lo nanmu cu bilga lonu bartu le ri zdani tezu'e lonu tavla kei mu'i leza'i loi ninmu pe le zdani na djuno lo drata be lo xajmi .iku'i zasti fa lo ralci je xendo poi lo nixli cu xamgu jimpe zmadu ku'o .ije mu'i ko'e mi ba ciska .imu'ibo la solji nilnalci'o cu ponse le ri mafcre noi te lisri ledu'u vi le ruxse'i be lo nixli cu fasnu fa lo simsa be lonu lo cipnrtrotcili cu viska ca lonu ri vofli vi lo xrula .i mi ba cusku lo simsa be di'u tezu'e si'a lonu lo cipnrtrotcili cu tcidu to da'i tcidu djuno toi .i mi ba cusku lo cupra be lo cilta be'o mo .e lo jbena be lo tulji be'o mo .e lo cupra be lo cupra be lo jesni be'o mo .e lo jivbu be fa lo fetsi tolci'o be'o mo .i lo nixli ji'a li'a kakne lonu ciska le ko'e xatra gi'e retsku lo se djuno djica gi'e mrilu le ko'e se ciska tezu'e le nunjivna .i la'asai lo nixli ba jinga .ui ni'o lo mi se djica cu du leza'i lo verba cu gleki to si'a lo cmalu bruna pe le pixra toi .ije ganai lo verba pe la .amerikas. cu penmi mi vi le terdi gi ko'i tsali jgari le mi xance gi'e simsa lo tolci'o pendo gi'e cusku vi lonu piro terdi cu tirna kei ku lu le ti nanmu pe la solji nilnalci'o pu pendo mi uisai li'u li'u .i di'e se cmima le spano selci'a .e le lojbo selci'a to mi pu na facki le glibau selci'a toi .i co'e zoi rarna le solji nilnalci'o cu'u la .xoses.martis. to ji'a la .omologos. toi le vi cukta cu se pagbu ro lo vo prina pe le masti rapypri po'u la'o sy LA EDAD DE ORO sy poi la .xoses.martis. pu ciska tecu'u lo verba pe la .amerikas. i le rapypri pu se prina vi la .niuiork. ca la zelma'i .e la bivma'i .e la sozma'i .e la pavnonma'i vu'o pe la 1889moi .i lo pixra cu fukpi lo pamoi ri pe le rapypri ---Este libro está cmpuesto por las cuatro impresiones de la revista mensual "LA EDAD DE ORO", escrita por José Martí para los niños de América. la revista se imprimió en Nueva York en julio, agosto, septiempre, y noviembre de 1889. Las imágenes son reproducciones de las de la revista original. ni'o ni'o ni'o pamoi prina ---primera impresión ni'o ni'o tecu'u lo verba noi tcidu la solji nilsalci'o ---A los niños que lean “La Edad de Oro” ni'o lo nanla goi ko'a cu te cusku le vi rapypri .iji'a lo nixli goi ko'e co'e li'a .i secau lo nixli lo remna cu na jmive .isi'a le terdi na jmive secau lo carmi .i le nanla cu bilga lonu gunka .e lonu cazdu .e lonu tadni .e loza'i tsali .e loza'i melbi .i lo nanla cu ka'e binxo melbi ki'unai loza'i ri tolmle .i lo vrude je mencre je jinsa nanla cu roroi melbi .iku'i lo nanla cu noroi melbi zmadu lonu dunda vi le ko'a cmalu je nanmu xance lo xrula le ko'a fetsi pendo kei .a lonu cazdu kansa le ko'a menli gi'e jgari le ri birka tezu'e lonu noda te mabla ri kei kei vau .i le nanla cu banro ca la'edi'u gi'e simsa lo brabrapre .i jbena fa lo nanla tezu'e loza'i xednau gi'e fa lo nixle tezu'e loza'i mamta .i le vi rapypri cu prina tezu'e lonu casnu ca lo masti fa lo pendo fa lo xednau ja mamta pe le bavlamdei kei tezu'e lonu te lisri lo nixli lo melbi lisri noi ka'e se pilno lonu cusku fi lo prenu noi klama le zdani kei .a lonu kelci lo preselkei kei kei tezu'e lonu tavla lo nanla lo se djuno nitcu fi loza'i jetnu nanmu .i ro lo se djuno djica cu ba se cusku ta'i lonu xamgu jimpe .e lo filsmu valsi .i mi fi do ba cusku lo terdi ciste mo .e ro lo te zukte befi lo remna ---Para los niños es este periódico, y para las niñas, por supuesto. Sin las niñas no se puede vivir, como no puede vivir la tierra sin luz. El niño ha de trabajar, de andar, de estudiar, de ser fuerte, de ser hermoso: el niño puede hacerse hermoso aunque sea feo; un niño bueno, inteligente y aseado es siempre hermoso. Pero nunca es un niño más bello que cuando trae en sus manecitas de hombre fuerte una flor para su amiga, o cuando lleva del brazo a su hermana, para que nadie se la ofenda: el niño crece entonces, y parece un gigante: el niño nace para caballero, y la niña nace para madre. Este periódico se publica para conversar una vez al mes, como buenos amigos, con los caballeros de mañana, y con las madres de mañana; para contarles a las niñas cuentos lindos con que entretener a sus visitas y jugar con sus muñecas; y para decirles a los niños lo que deben saber para ser de veras hombres. Todo lo que quieran saber les vamos a decir, y de modo que lo entiendan bien, con palabras claras y con láminas finas. Les vamos a decir cómo está hecho el mundo: les vamos a contar todo lo que han hecho los hombres hasta ahora. ni'o la solji nilnalci'o cu se prinu tezu'e loza'i lo verba pe la .amerikas. cu djuno lo pu jmive mo vi la .amerikas. e ji'a lo drata tumla ku .e lo tadji mo pe so'a mudri ja jinme dacti ku .e lo gapci minci .e lo dandu cripu .e le dikca carmi kei tezu'e loza'i lo verba goi ko'i cu viska lo skari rokci gi'e djuno lodu'u le rokci cu skari mu'i ma kei .e le smuni pe lo skari kei tezu'e loza'i lo verba cu djuno lo misno cukta noi lisri lo nunjamna .e lo lijda pe lo tcepru natmi .i mi ba cusku ro lo se zukte vi lo gunka kumfa noi se zvati lo traji cizra vu'o pe lo makfa lisri ku noi jetnu makfa gi'e zmadu melbi .i mi ba cusku lo se djuno be fi le tsani ku .e loni condi pe le xamsi .a le tedri .i mi ba cusku lo lisri pe lonu cmila .e lo verba lisri tezu'e ca loza'i do pu mutce tadni gi'e surla djica .i mi'o gunka lo verba mu'i ledu'u lo verba cu du lo prami djuno .e lo terdi se prami .i mi djica loza'i mi se prami do gi'e ckini le do cnise'i ---Para eso se publica La Edad de Oro: para que los niños americanos sepan como se vivía antes, y se vive hoy, en América, y en las demás tierras; y cómo se hacen tantas cosas de cristal y de hierro, y las máquinas de vapor, y los puentes colgantes, y la luz eléctrica; para que cuando el niño vea una piedra de color sepa porqué tiene colores la piedra, y que quiere decir cada color; para que el niño conozca los libros famosos donde se cuentan las batallas y las religiones de los pueblos antiguos. Les hablaremos de todo lo que se hace en los talleres, donde suceden cosas más raras e interesantes que en los cuentos de magia, y son magia de verdad, más linda que la otra: y les diremos lo que se sabe del cielo, y de lo hondo del mar y de la tierra; y les contaremos cuentos de risa y novelas de niños, para cuando hayan estudiado mucho, o jugado mucho, y quieran descansar. Para los niños trabajamos, porque los niños son los que saben querer, porque los niños son la esperanza del mundo. Y queremos que nos quieran, y nos vean como cosa de su corazón. ni'o ca lonu lo verba cu djica lonu djuno da noi na cmima la solji nilnalci'o kei kei ku e'u ciska tecu'u mi.ije mi ba spuda .i na se vajni ledu'u le xatra cu se cmima lo gerna nunsrera .i lo vajni cu du leza'i le verba cu djica loza'i djuno .ije ganai le xatra cu drani se ciska gi mi ba ckupra vi le mi mrilu gi'e se cmima gasnu le presni mu'i lonu lo tcidu cu djuno ledu'u le verba cu vrude .i lo verba cu zmadu lo se simsa .i ganai ko'i se minde fi lonu ciska lo ko'i se djuno gi lo mutce xamgu cu se ciska .isemu'ibo la solji nilnalci'o ba se cmima lo nunjivna .ije le verba noi mrilu le xamgu traji se gunka noi te djuno le du'u jetnu se ciska ku'o ku'o vu'o goi ko'o ba te dunda lo xamgu veljivna po'u lo cukta .e pano prina poi se cmima le ko'o se gunka goi ko'u .i ko'u ba ckini le ko'o nilnalci'o tezu'e loza'i ko'o ka'e xamgu ciska mu'i le du'u ganai xamgu ciska da gi mutce djuno fi da .i mi'o djica loza'i lo verba pe la .amerikas. cu du nanmu poi cusku lo se pensi gi'e xamgu cusku ---Cuando un niño quiera saber algo que no este en La Edad de Oro, escríbanos como si nos hubiera conocido siempre, que nosotros le contestaremos. No importa que la carta venga con faltas de ortografía. Lo que importa es que el niño quiera saber. Y si la carta está bien escrita, la publicaremos en nuestro correo con la firma al pie, para que se sepa que es niño que vale. Los niños saben más de lo que parece, y si les dijeran que escribiesen lo que saben, muy buenas cosas que escribirían. Por eso La Edad de Oro va a tener cada seis meses una competencia, y el niño que le mande el trabajo mejor, que se conozca de veras que es suyo, recibirá un buen premio de libros, y diez ejemplares del número de La Edad de Oro en que se publique su composición, que será sobre cosas de su edad, para que puedan escribirla bien porque para escribir bien una cosa hay que saber de ella mucho. Así queremos que los niños de América sean: hombres que digan lo que piensan, y lo digan bien: hombres elocuentes y sinceros. ni'o lo nixli cu bilga loza'i djuno lo dunli be lo nanla se djuno kei mu'i lonu ka'e tavla fi'o simsa lo pendo kei .i badri loza'i lo nanmu cu bilga lonu bartu le ri zdani tezu'e lonu tavla kei mu'i leza'i loi ninmu pe le zdani na djuno lo drata be lo xajmi .iku'i zasti fa lo ralci je xendo poi lo nixli cu xamgu jimpe zmadu ku'o .ije mu'i ko'e mi ba ciska .imu'ibo la solji nilnalci'o cu ponse le ri mafcre noi te lisri ledu'u vi le ruxse'i be lo nixli cu fasnu fa lo simsa be lonu lo cipnrtrotcili cu viska ca lonu ri vofli vi lo xrula .i mi ba cusku lo simsa be di'u tezu'e si'a lonu lo cipnrtrotcili cu tcidu to da'i tcidu djuno toi .i mi ba cusku lo cupra be lo cilta be'o mo .e lo jbena be lo tulji be'o mo .e lo cupra be lo cupra be lo jesni be'o mo .e lo jivbu be fa lo fetsi tolci'o be'o mo .i lo nixli ji'a li'a kakne lonu ciska le ko'e xatra gi'e retsku lo se djuno djica gi'e mrilu le ko'e se ciska tezu'e le nunjivna .i la'asai lo nixli ba jinga .ui ---Las niñas deben saber lo mismo que los niños, para poder hablar con ellos como amigos cuando vayan creciendo; como que es una pena que el hombre tenga que salir de su casa a buscar con quien hablar, porque las mujeres de la casa no sepan contarle más que de diversiones y de modas. Pero hay cosas muy delicadas y tiernas que las niñas entienden mejor, y para ellas las escribiremos de modo que les gusten; porque La Edad de Oro tiene su mago en la casa, que le cuenta que en las almas de las niñas sucede algo parecido a lo que ven los colibríes cuando andan curioseando por entre las flores. Les diremos cosas así, como para que las leyesen los colibríes si supiesen leer. Y les diremos cómo se hace una hebra de hilo, cómo nace una violeta, cómo se fabrica una aguja, cómo tejen las viejecitas de Italia los encajes. Las niñas también pueden escribirnos sus cartas, y preguntarnos cuanto quieran saber, y mandarnos sus composiciones para la competencia cada seis meses. ¡De seguro que van a ganar las niñas! ni'o lo mi se djica cu du leza'i lo verba cu gleki to si'a lo cmalu bruna pe le pixra toi .ije ganai lo verba pe la .amerikas. cu penmi mi vi le terdi gi ko'i tsali jgari le mi xance gi'e simsa lo tolci'o pendo gi'e cusku vi lonu piro terdi cu tirna kei ku lu le ti nanmu pe la solji nilnalci'o pu pendo mi uisai li'u ---Lo que queremos es que los niños sean felices, como los hermanitos de nuestro grabado; y que si alguna vez nos encuentra un niño de América por el mundo nos apriete mucho la mano, como a un amigo viejo, y diga donde todo el mundo lo oiga: "¡Este hombre de La Edad de Oro fue mi amigo!" rarna Windows Live: mantén a tus amigos al día con lo que haces en línea. |